Op de website KRO-NCRV.nl/katholiek is een encyclopedie te vinden met alle begrippen uit de katholieke Kerk en traditie op alfabetische volgorde. Onderstaande informatie over Kerstmis komt uit deze encyclopedie. Op verschillende woorden kunt u doorklikken en dan vindt u over dat woord of begrip verdere informatie.
Vijftigste dag
De naam 'Pinksteren' komt van het Griekse pentèkostè (πεντηκοστη), dat 'vijftigste' betekent. Het is de laatste dag van de vijftigdaagse Paastijd, die aanvangt op Paaszondag.
Paastijd
De Paastijd is de periode van vijftig dagen die volgt op Pasen. Deze vijftigdaagse periode volgt de veertigdagentijd op. De Paastijd begint op Paaszondag en eindigt op het Hoogfeest van Pinksteren. De veertigste dag in de Paastijd is Hemelvaart. In de liturgie van de Paastijd staat de vreugde om de verrijzenis van Christus centraal. Gedurende de Paastijd wordt in de eucharistie gelezen uit de Handelingen der Apostelen, dat vertelt over het ontstaan van de jonge Kerk, de gemeenschap van mensen die in de verrijzenis van Christus geloofden. Ook wordt gelezen uit het Johannes-evangelie, waarin Christus spreekt over Zichzelf als bron van het nieuwe leven.
Heilige Geest
In het orthodoxe christendom geldt het dogma van de Drie-eenheid. Er is één God die bestaat uit drie Personen: Vader, Zoon en Heilige Geest. God de Geest is in deze Drie-eenheid de liefdesband tussen God de Vader en God de Zoon, zo leert de Kerk. 'Geest' grijpt terug op een ervaring die zich moeilijk laat vertalen in woorden. De Bijbelse beelden die daarbij passen zijn dan ook zeer divers: wind, adem, het klapwieken van vleugels, vuur, kracht, vervoering en schittering. In de heilsgeschiedenis sprak de Geest door de profeten, verwekte Hij Jezus bij Maria, liet Hij Jezus uit de doden opstaan, genereerde Hij de Kerk, inspireerde Hij de martelaren en is Hij de Helper van de gemeenschap der gelovigen tot aan het eind der tijden. Lees meer over de Heilige Geest.
Apostelen
De Apostelen waren de gezanten van Jezus Christus die zijn goddelijke zending voortzetten nadat Hij ten hemel was opgevaren. Letterlijk betekent apostel ‘iemand die is weggezonden’, ‘iemand die eropuit is gestuurd’ of gewoonweg ‘gezondene’. Jezus zelf is de Apostel bij uitstek, aangezien Hij de Gezondene is van God de Vader. In zijn tijd op aarde maakte hij mensen deelachtig aan zijn goddelijke missie. Hij stelde twaalf apostelen aan om Hem te vergezellen en door Hem uitgezonden te worden om te prediken.
Belofte van Jezus
Volgens het Evangelie van Johannes belooft Jezus zijn apostelen op de avond vóór zijn lijden en dood dat Hij hen de Geest zal zenden. De Geest zal hen voor altijd met Vader en Zoon verbinden, en hen helpen getuigenis af te leggen over de verrezen Jezus. Volgens de Handelingen der Apostelen daalde de Geest uiteindelijk inderdaad op de apostelen neer. Dat gebeurde tijdens het joodse Pinksterfeest, zeven weken na Pasen.
De bekroning van Pasen
Gelovigen zien Pinksteren als de bekroning van Pasen. De uittocht van Christus uit het dodenrijk die met Pasen gevierd wordt, wordt met Pinksteren bekrachtigd door het goddelijk geschenk van de Heilige Geest.
Sjavoeot
Zo is in joodse termen Sjavoeot de bekroning van Pesach (Pasen). Sjavoeot is de joodse benaming voor het Pinksterfeest. Het is Hebreeuws voor 'Wekenfeest': het feest moet volgens de Wet van Mozes namelijk zeven weken (49 dagen) na Pesach gevierd worden.
Vurige tongen
De neerdaling van de Geest wordt beschreven als een wonderbaarlijke gebeurtenis: ‘Toen de dag van Pinksteren aanbrak, waren zij allen op één plaats bijeen. Plotseling kwam er uit de hemel een geraas alsof er een hevige wind opstak, en het vulde heel het huis waar zij waren. Er verschenen hun vurige tongen, die zich verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten. Zij raakten allen vol van heilige Geest en begonnen te spreken in vreemde talen, zoals de Geest hun ingaf’ (Handelingen 2, 1-4).
De theologische betekenis van dit taalwonder heeft te maken met de katholiciteit van de Heilige Geest. Katholiek betekent namelijk letterlijk ‘universeel’. De Geest, zo wordt met Pinksteren duidelijk, laat zich verstaan aan eenieder die er oor voor heeft. Gods liefde openbaart zich niet langer aan één volk maar aan alle volken, rassen en talen.
Geboorte van de kerk
De katholieke traditie ziet in de Pinkstergebeurtenis de geboorte van de Kerk. Door de kracht van de Geest presenteert de Kerk zich voor het eerst aan de wereld, te beginnen in Jeruzalem, het centrum van de joodse godsdienst. In Handelingen staat beschreven hoe Petrus na de neerdaling van de Geest als eerste van de apostelen naar voren treedt en zich richt tot de ‘joodse mannen en bewoners van Jeruzalem’. Petrus roept na zijn toespraak de toehoorders op zich te bekeren, met resultaat: Die zijn woord aannamen, lieten zich dopen, zodat op die dag ongeveer drieduizend mensen zich aansloten.
Pinksteren en Maria
In de uitbeelding van het Pinksterwonder zoals het in Handelingen beschreven staat, komt vaak Maria voor. Zowel in oosterse iconen als op westerse schilderijen. De Moedermaagd neemt vaak zelfs een centrale plaats in: zij wordt afgebeeld in het midden van de kring van twaalf apostelen. Boven elk hoofd zweeft doorgaans een tongvormige vlam, soms ook een stralenbundel. Maria symboliseert in deze afbeeldingen de Kerk, die met Pinksteren ‘geboren’ wordt. Het Bijbelboek Handelingen vertelt hoe de apostelen na Jezus' Hemelvaart terugkeren naar Jeruzalem en trouw en eensgezind in gebed bij elkaar blijven, samen met de vrouwen onder wie Maria, de moeder van Jezus. (Handelingen 1, 12-14).
